Poprawa efektywności energetycznej może przynieść istotne potencjalne korzyści – nie tylko w kontekście oszczędności energii i przeciwdziałania zmianom klimatu, ale również jeżeli chodzi o szereg innych dodatkowych korzyści, uwzględniając poprawę zdrowia człowieka i tworzenie nowych miejsc pracy. Zapytaliśmy Tima Farrella, starszego doradcę w Kopenhaskim Centrum Efektywności Energetycznej, o to, jakie rozwiązania są najskuteczniejsze na rzecz poprawy efektywności energetycznej. Tim Farrell podkreślił, że do najistotniejszych czynników przesądzających o końcowym sukcesie należą: ukierunkowane instrumenty polityczne i odpowiednie zasoby wspierające proces wdrażania i zapewniania zgodności.
Dlaczego powinniśmy inwestować w efektywność energetyczną?
Efektywność energetyczną można zdefiniować jako uzyskiwanie lepszych rezultatów i świadczenie większej liczby usług przy tych samych nakładach energetycznych lub uzyskiwanie takich samych rezultatów przy niższych nakładach energetycznych. Na przykład korzystanie z żarówek LED pozwala nam uzyskać ten sam poziom natężenia oświetlenia, ale żarówki te zużywają o około 80% energii mniej i mają znacznie dłuższy okres eksploatacji niż tradycyjne żarówki żarowe.
Do nieefektywności energetycznej dochodzi na całej długości łańcucha dostaw energii – począwszy od etapu jej pozyskiwania, poprzez etap jej przekształcania i transportowania, a skończywszy na etapie jej przesyłania w celu ostatecznego wykorzystania. Zwiększanie efektywności energetycznej budynków przyczynia się nie tylko do poprawy jakości powietrza i komfortu przebywania w pomieszczeniach, ale pozwala również obniżyć rachunki za energię i sprzyja zwiększaniu zatrudnienia w sektorach takich jak sektor budowlany, sektor izolacyjny oraz sektor systemów grzewczych i systemów chłodzenia. Jeżeli chodzi o sektor transportu, poprawa efektywności energetycznej przynosi również dodatkowe korzyści. Przy prognozowanym trzykrotnym liczebności globalnej floty pojazdów do 2050 r., wiele państw przyjmuje normy służące optymalizacji zużycia paliwa, które przyczyniają się do zmniejszania uzależnienia od ropy naftowej, emisji gazów cieplarnianych i zanieczyszczenia powietrza.
Gwałtownemu wzrostowi liczby pojazdów elektrycznych, jaki można było zaobserwować w ostatnich kilku latach, towarzyszył szereg strategii i środków uzupełniających wprowadzanych w niektórych państwach. Na przykład Norwegia wprowadziła od lat 90. XX w. szereg preferencyjnych środków politycznych na rzecz samochodów bezemisyjnych i za cel wyznaczyła 100% udział samochodów elektrycznych w sprzedaży na rynku krajowym do 2025 roku. Ten pakiet środków wpłynął na oczekiwania konsumentów i dostawców, dzięki czemu w 2016 r. Norwegia dysponowała największą na świecie flotą pojazdów elektrycznych typu plug-in w przeliczeniu na mieszkańca.
Energia a zrównoważony rozwój?
Poprawa efektywności energetycznej jest również istotnym – choć często pomijanym – czynnikiem przyczyniającym się do zwiększania dostępności energii, co pozwala 1 mld osób, które nadal nie mają dostępu do energii elektrycznej, optymistycznie patrzeć w przyszłość. Na przykład dostarczanie energii poza siecią w połączeniu ze stosowaniem wydajnych urządzeń może ułatwić zapewnienie wystarczających ilości czystej energii w przystępnej cenie, wspierając tym samym zrównoważony rozwój. Powiązanie efektywności energetycznej z poprawą dostępu do energii i korzystaniem z energii ze źródeł odnawialnych jest konieczne, aby zrealizować cel 7 spośród przyjętych przez Organizację Narodów Zjednoczonych celów zrównoważonego rozwoju, polegający na „zapewnieniu przystępnych cenowo, niezawodnych, zrównoważonych i nowoczesnych dostaw energii dla wszystkich” do 2030 r. Energię uważa się za „element o kluczowym znaczeniu dla realizacji niemal wszystkich celów zrównoważonego rozwoju, który przyczynia się do eliminowania ubóstwa dzięki sprzyjaniu postępowi w obszarze zdrowia, kształcenia, dostaw wody i industrializacji oraz wnosi wkład w przeciwdziałanie zmianom klimatu”.
Czy istnieje „cudowny środek” pozwalający osiągnąć efektywność energetyczną?
Efektywność energetyczna to przystępne cenowo rozwiązanie dla rządów, podmiotów sektora prywatnego i społeczności, które pozwala zrealizować różnego rodzaju cele, począwszy od ograniczania zużycia energii, poprzez zmniejszanie poziomu emisji, oszczędności finansowe i bezpieczeństwo energetyczne, a skończywszy na korzyściach dla zdrowia lub innego rodzaju korzyściach. W oparciu o moje doświadczenia mogę jednoznacznie stwierdzić, że nie istnieje jedno uniwersalne rozwiązanie lub metoda pozwalające zapewnić efektywność energetyczną w różnych regionach, państwach lub miastach.
Wyznaczanie ambitnych celów ma istotne znaczenie, ponieważ nadaje kierunek podejmowanym działaniom – to samo dotyczy tworzenia ram instytucjonalnych, opracowywania strategii krajowych i przygotowywania skutecznych pakietów politycznych łączących przepisy, zachęty, środki służące budowaniu zdolności i instrumenty informacyjne. Wszystkie działania w tym zakresie należy wspierać, dostarczając wyczerpujące dane, podejmując odpowiednie środki wykonawcze, monitorując rozwój sytuacji i przeprowadzając oceny.
Jak zacząć?
Najlepiej jest skupić się w pierwszej kolejności na działaniach w określonych sektorach o największym potencjale do poprawy efektywności energetycznej. W poszczególnych sektorach można niejednokrotnie zaobserwować istotne różnice, jeżeli chodzi o poziom zużycia energii i skład koszyka energetycznego. Na obszarze, na którym istotna część energii jest wykorzystywana do prowadzenia działalności przemysłowej, organy mogą traktować priorytetowo wspieranie wdrażania systemów zarządzania energią. Z kolei na obszarze, na którym duża część energii jest zużywana na ogrzewanie i chłodzenie nieefektywnych energetycznie budynków, rząd powinien raczej skoncentrować się na poprawie efektywności energetycznej budynków na tym obszarze poprzez stosowanie kodeksów budowlanych i certyfikację, a także poprzez tworzenie zachęt do projektowania budynków zużywających energię na poziomie zerowym netto. Władze miast, w których problemem są zatory komunikacyjne mogą w pierwszej kolejności skoncentrować się na inwestycjach w rozwiązania w zakresie transportu publicznego takie jak systemy szybkiego tranzytu autobusowego. Z takich systemów obecnie około 35 mln pasażerów w 206 miastach na całym świecie – systemy te zapewniają innowacyjne, wydajne i przystępne cenowo rozwiązania w zakresie tranzytu publicznego, które przyczyniają się do poprawy mobilności na obszarach miejskich i ograniczają zanieczyszczenie powietrza.
Innowacje technologiczne w sektorze prywatnym również odgrywają coraz istotniejszą rolę. Na przykład przedsiębiorstwa takie jak m.in. Tesla, Danfoss i Siemens są liderami, jeżeli chodzi o wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie magazynowania energii, tworzenia sieci połączeń i inteligentnych systemów energetycznych.
Czy ceny energii wpływają na efektywność energetyczną?
Cena stanowi bardzo silny bodziec skłaniający konsumentów do ograniczania zużycia energii i dążenia do zwiększania efektywności energetycznej. Realizacja strategii na rzecz efektywności energetycznej często jest utrudniona w przypadkach, w których dochodzi do subsydiowania cen energii, ponieważ niski poziom cen energii wpływa na korzyści ekonomiczne wynikające z poprawy efektywności energetycznej. W ostatnim czasie można zaobserwować wzrost liczby państw deklarujących gotowość zreformowania systemu subsydiów – niektóre państwa rozważają możliwość przeniesienia subsydiów z dostawców energii na użytkowników końcowych.
Aktualnie można skorzystać z wielu rozwiązań technicznych umożliwiających podjęcie natychmiastowych działań w celu przyspieszenia procesu poprawy efektywności energetycznej. Dobrym przykładem takiego rozwiązania jest korzystanie z systemów inteligentnych pomiarów i inteligentnego naliczania opłat. Wielu konsumentów opłaca rachunki za energię raz na 3 miesiące i nie zdaje sobie sprawy z możliwości uzyskania większej efektywności dzięki stosowaniu nowych technologii lub zmianie swojego zachowania. Udzielanie użytkownikom końcowymi informacji na temat sposobu, w jaki zużywają oni energię, może ułatwić im wprowadzenie zmian w strukturze zużycia energii i przyczynić się do poprawy efektywności energetycznej. W niektórych państwach gospodarstwom domowym przekazuje się indywidualne analizy i informacje na temat rachunków za energię, aby zapewnić im możliwość porównania swojego zużycia energii elektrycznej ze zużyciem odnotowywanym w podobnych gospodarstwach domowych w danej społeczności lokalnej. Inne gospodarstwa domowe preferują otrzymywanie stosownych informacji w czasie rzeczywistym, za pośrednictwem smartfonów lub wyświetlaczy instalowanych w domach, co pozwala im zmieniać swoje działania i zachowania jeszcze zanim rachunek zostanie wystawiony.
Silne sygnały ze strony konsumentów świadczące o popycie na energooszczędne chłodziarki i klimatyzatory również może skłonić przedsiębiorstwa do podejmowania innowacyjnych działań w tym zakresie i wprowadzania bardziej energooszczędnych produktów do swojej oferty.
Kto powinien zaangażować się w działania i komu należy przekazywać stosowne informacje?
Sektor efektywności energetycznej jest silnie rozdrobniony, a w jego ramach funkcjonuje wiele zainteresowanych stron, m.in. rządy, podmioty sektora prywatnego, organizacje międzynarodowe, sektor finansowy i przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego. Wszystkie te zainteresowane strony muszą dysponować danymi i informacjami pozwalającymi im podejmować świadome decyzje dotyczące celów, strategii, programów i inwestycji wysokiego szczebla.
Centrum Kopenhaskie pełni funkcję centralnego organu odpowiedzialnego za koordynację działań w obszarach o najwyższym wpływie i za wspieranie przyspieszania działań na rzecz efektywności energetycznej na szczeblu globalnym i krajowym oraz na poziomie poszczególnych miast. W ramach inicjatywy Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych pt. Zrównoważona energia dla wszystkich pełnimy funkcję centrum informacji na temat efektywności energetycznej. W tym kontekście wnieśliśmy wkład m.in. w opracowywanie źródeł wiedzy takich jak inicjatywa Banku Światowego poświęcona wskaźnikom regulacyjnym dotyczącym zrównoważonej energii (RISE).
Tim Farrell
Starszy doradca
Kopenhaskie Centrum Efektywności Energetycznej działające w ramach partnerstwa między Duńskim Uniwersytetem Technicznym a Programem Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP).
Źródło : eea.europa.eu
